Biologia Na Czasie 3 Genetyka Sprawdzian
Genetyka to dziedzina biologii zajmująca się badaniem dziedziczności, czyli sposobem, w jaki cechy są przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Kluczowym elementem genetyki jest DNA (kwas deoksyrybonukleinowy), który jest nośnikiem informacji genetycznej. DNA składa się z długich łańcuchów nukleotydów, których sekwencja determinuje konkretne cechy organizmu.
Geny to podstawowe jednostki dziedziczności. Każdy gen jest fragmentem DNA zawierającym instrukcje dotyczące syntezy konkretnego białka lub cząsteczki RNA, która z kolei wpływa na cechę organizmu. Geny występują w parach, zwanych allelami, które mogą być takie same (homozygotyczne) lub różne (heterozygotyczne).
Chromosomy to struktury w jądrze komórkowym, które zawierają DNA upakowane w formie włókien. Człowiek posiada zazwyczaj 23 pary chromosomów (46 w sumie), z czego jedna para to chromosomy płciowe (XX u kobiet, XY u mężczyzn).
Dziedziczenie to proces przekazywania genów od rodziców do potomstwa. Wyróżniamy różne typy dziedziczenia, takie jak dominujące (gdzie jeden allel maskuje drugi) i recesywne (gdzie allel ujawnia się tylko w przypadku obecności dwóch kopii).
Fenotyp to obserwowalne cechy organizmu, które są wynikiem interakcji między genotypem (całokształtem genów) a środowiskiem. Na przykład, człowiek może mieć genetyczną predyspozycję do bycia wysokim (genotyp), ale jego ostateczna wysokość (fenotyp) będzie zależeć również od odżywiania w okresie wzrostu.
Mutacje to zmiany w sekwencji DNA. Mogą być spowodowane przez czynniki zewnętrzne (np. promieniowanie) lub błędy podczas replikacji DNA. Mutacje mogą prowadzić do zmian w cechach organizmu, a niektóre z nich mogą być chorobotwórcze.
Przykład 1: Kolor oczu. Kolor oczu jest cechą dziedziczną. Allel odpowiadający za brązowe oczy jest zazwyczaj dominujący nad allelem odpowiadającym za niebieskie oczy. Jeśli osoba odziedziczy jeden allel brązowych oczu i jeden allel niebieskich oczu, będzie miała brązowe oczy.
Przykład 2: Grupa krwi. Grupy krwi A, B i AB są dominujące nad grupą 0. Osoba z grupą krwi 0 musi posiadać dwa allele grupy 0. Osoba z grupą krwi AB posiada jeden allel A i jeden allel B.
Zastosowania genetyki są wszechobecne w naszym życiu. Obejmują medycynę (diagnostyka i leczenie chorób genetycznych, terapia genowa), rolnictwo (hodowla odmian roślin o pożądanych cechach), kryminalistykę (analiza DNA) oraz biologię ewolucyjną (zrozumienie procesów rozwoju życia na Ziemi).
