Zdążyć przed Panem Bogiem to reportaż autorstwa Hanny Krall, będący zapisem rozmów z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców Powstania w Getcie Warszawskim i wybitnym kardiologiem. Książka koncentruje się na temacie odpowiedzialności za życie i walce ze śmiercią, zarówno w kontekście historycznym, jak i medycznym.
Kluczowym aspektem książki jest ukazanie dualizmu postawy Edelmana. Z jednej strony, jako uczestnik powstania, był świadkiem masowej śmierci i beznadziei, co ukształtowało jego stosunek do umierania. Z drugiej strony, jako lekarz, całe życie poświęcił ratowaniu życia, często walcząc ze śmiercią na sali operacyjnej. Kontrast ten prowokuje do refleksji nad sensem cierpienia i granicami ludzkiej interwencji.
Powstanie w Getcie Warszawskim stanowi centralny punkt opowieści. Edelman opowiada o organizacji ruchu oporu, nierówności walki z Niemcami i tragicznych losach ludności żydowskiej. Ukazuje motywację powstańców, którzy choć świadomi beznadziejności sytuacji, zdecydowali się na walkę, by godnie umrzeć i zaprzeczyć planom zagłady.
Kolejnym ważnym elementem jest praca Edelmana jako kardiologa. Opisuje on skomplikowane operacje, dylematy moralne związane z podejmowaniem decyzji o życiu i śmierci pacjentów oraz frustrację związaną z przegraną walką z chorobą. Porównuje on pracę lekarza do próby "wyprzedzenia Pana Boga", czyli odwrócenia wyroku śmierci.
Przykłady: Historia o dziewczynce, która ukrywała się w piwnicy Getta Warszawskiego, a później zmarła na zapalenie płuc mimo wysiłków Edelmana, ilustruje bezsilność wobec śmierci. Z kolei opis operacji na otwartym sercu, gdzie lekarz dosłownie walczy o każdą sekundę życia pacjenta, pokazuje determinację w ratowaniu życia.
Edelman przedstawia także swoje filozoficzne przemyślenia na temat śmierci, cierpienia i sensu istnienia. Kwestionuje religijne interpretacje, akcentując wartość życia doczesnego i konieczność działania, by poprawić los ludzi. Podkreśla, że najważniejsze jest dawanie świadectwa i pamięć o ofiarach.
Rola etyki jest nieodzowna. Edelman zastanawia się nad granicami ingerencji w życie pacjentów, przyznając, że czasem lepszym rozwiązaniem jest pozwolić im odejść godnie, niż przedłużać cierpienie. Podkreśla wagę indywidualnego podejścia do każdego przypadku i respektowania woli pacjenta.
Real-world application: Zdążyć przed Panem Bogiem znajduje zastosowanie w edukacji etycznej i medycznej, pomagając kształtować postawy empatyczne i odpowiedzialne wobec życia i śmierci. Książka ta uczy krytycznego myślenia i skłania do refleksji nad fundamentalnymi pytaniami dotyczącymi ludzkiej egzystencji, szczególnie w obliczu kryzysów i tragicznych wydarzeń historycznych.
