You Became The Thing You Swore To Destroy

Czasem zdarza się, że nasze najlepsze intencje prowadzą nas w miejsca, których chcieliśmy uniknąć. Słyszymy o tym w opowieściach, widzimy w filmach, a czasem – niestety – doświadczamy na własnej skórze, albo obserwujemy u bliskich. Dotyczy to wielu dziedzin życia, ale dziś chcę poruszyć temat, który jest szczególnie ważny dla naszych młodych pokoleń i ich rodziców: "Stałeś się tym, co przysięgałeś zniszczyć".

Brzmi to może dramatycznie, prawda? Ale postarajmy się spojrzeć na to z empatią. Wyobraźcie sobie młodego człowieka, który w szkole doświadczał czegoś, co go głęboko zraniło. Może to był przemoc, wykluczenie, ciągłe krytykowanie. Młody umysł chłonie te negatywne doświadczenia i kształtuje sobie obraz świata, w którym takie zachowania są niedopuszczalne. Często w takich chwilach pojawia się silna obietnica, przysięga, że nigdy więcej sam nie dopuści do czegoś podobnego. "Nigdy nie będę takim rodzicem", "Nigdy nie będę traktował innych w ten sposób", "Nigdy nie pozwolę, by moje dziecko tego doświadczyło".

To piękne, szlachetne pragnienie. Jest ono napędzane bólem, ale też nadzieją na lepszą przyszłość. Problem pojawia się, gdy te mechanizmy obronne, te silne postanowienia, stają się tak dominujące, że zaczynają wpływać na nasze teraźniejsze działania w sposób, który – paradoksalnie – odtwarza to, przed czym chcieliśmy uciec.

Jak to się dzieje? Mechanizmy, o których warto wiedzieć.

To nie jest kwestia złej woli. Zazwyczaj stajemy się tym, co przysięgaliśmy zniszczyć, z powodu kilku powszechnych mechanizmów:

1. Nadkompensacja i skrajności.

Kiedy coś nas bardzo skrzywdziło, mamy tendencję, aby odsunąć się od tego jak najdalej. W przypadku rodziców, którzy sami doświadczyli nadmiernej kontroli w domu, mogą oni skłaniać się ku nadmiernej swobodzie dla swoich dzieci. Z drugiej strony, ci, którzy doświadczyli zaniedbania, mogą stać się nadopiekuńczy do granic możliwości. Jak mówi dr. hab. Joanna Woynarowska, ekspertka od zdrowia publicznego, "Nasze doświadczenia z dzieciństwa kształtują nasze późniejsze postawy, ale kluczem jest świadomość i umiejętność zbalansowania tych reakcji."

Wyobraźmy sobie rodzica, który w swojej szkole był dręczony za to, że był nieśmiały. Postanawia, że jego dziecko nigdy nie będzie miało tego problemu. W efekcie może nadmiernie zachęcać do bycia głośnym, asertywnym, nawet agresywnym, zamiast nauczyć dziecko zdrowych mechanizmów radzenia sobie z trudnościami społecznymi i budowania pewności siebie od wewnątrz.

2. Powtarzanie wzorców, których nie jesteśmy świadomi.

Często powtarzamy wzorce zachowań, które sami wynieśliśmy z domu, nawet jeśli obiecaliśmy sobie, że będzie inaczej. To dzieje się nieświadomie. Nasz mózg uczy się pewnych ścieżek i łatwiej mu po nich podążać. Kiedy jesteśmy zestresowani, zmęczeni, pod presją, wracamy do tych utartych ścieżek. Nauczycielka z wieloletnim stażem, pani Anna, powiedziała mi kiedyś: "Widzę to często u młodych rodziców. Kochają swoje dzieci całym sercem, ale nagle łapią się na tym, że powtarzają te same słowa, ten sam ton głosu, którego używali ich rodzice, a których przecież nienawidzili."

Strach przed powtórzeniem błędu może nas paraliżować, ale też pchać w stronę jego realizacji. To taki paradoks. Próbując uniknąć pewnych zachowań, możemy je nieświadomie odtworzyć w innej formie.

3. Uprzedzenia i stereotypy.

Kiedyś sami byliśmy obiektem uprzedzeń. Mogliśmy czuć się oceniani przez pryzmat nie swoich cech, ale przypisanych nam stereotypów. Niestety, w obliczu pewnych sytuacji, sami możemy zacząć stosować podobne mechanizmy. Na przykład, rodzic, który był wyśmiewany za swoje zainteresowania, może potem nie doceniać pasji swojego dziecka, jeśli są one "inne" od tego, co uważa za "normalne" lub "właściwe". Walka z systemem, z tym, co nas krzywdziło, może czasami przerodzić się w tworzenie własnego, małego systemu, który działa na podobnych zasadach.

Jak rozpoznać, że to się dzieje? Sygnały alarmowe.

Jak możemy uchronić się przed tym, by stać się tym, czego tak bardzo się obawiamy? Pierwszym krokiem jest świadomość. Zastanówmy się:

• Czy często czujemy, że reagujemy w sposób, który wydaje się przesadzony lub nieproporcjonalny do sytuacji?
• Czy zauważamy, że powtarzamy te same krytyczne uwagi, które kiedyś nas samych raniły?
• Czy w naszym podejściu do dzieci (lub innych ludzi) pojawia się nadmierna kontrola, z której wcześniej chcieliśmy się uwolnić?
• Czy mamy tendencję do etykietowania lub uogólniania, podobnie jak to robiono wobec nas?
• Czy nasze postanowienia ("nigdy więcej...") są tak sztywne, że ograniczają naszą elastyczność i umiejętność adaptacji?

Jeśli któreś z tych pytań wywołuje u Ciebie refleksję, to znak, że warto się temu przyjrzeć bliżej. Nie oznacza to, że jesteś "zły" lub "nieudaczny". To po prostu ludzkie.

Praktyczne kroki, by nie stać się tym, co przysięgałeś zniszczyć.

To, że zdajemy sobie sprawę z potencjalnego zagrożenia, to już wielki sukces. Teraz czas na konkretne działania:

1. Refleksja i samoobserwacja.

Poświęć kilka minut dziennie na zastanowienie się nad swoimi reakcjami. Zadaj sobie pytanie: "Co właśnie zrobiłem/powiedziałem i dlaczego?". Prowadzenie dziennika może być bardzo pomocne. Zapisuj sytuacje, w których czułeś, że możesz ulec starym wzorcom. Zapisz swoje emocje i reakcje.

2. Ćwiczenie empatii – w obie strony.

Kiedy czujesz, że masz ochotę zareagować krytycznie, zatrzymaj się i spróbuj wczuć się w sytuację drugiej osoby. Co mogło ją skłonić do takiego zachowania? Jeśli chodzi o rodzicielstwo, spróbuj zobaczyć świat oczami swojego dziecka. Co ono teraz czuje? Dlaczego tak reaguje? Eksperci z zakresu psychologii rozwoju dzieci podkreślają, że "zrozumienie perspektywy dziecka jest kluczowe dla budowania zdrowej relacji".

3. Świadome wybieranie nowych wzorców.

Zidentyfikuj konkretne zachowania, które chcesz zmienić. Zamiast ogólnego "nie będę krytykować", postaw sobie cel: "Kiedy zauważę błąd, najpierw zapytam, co się stało, zanim wydam ocenę". Małe kroki są kluczowe. Dr. Carol Dweck, autorka teorii nastawienia na rozwój (growth mindset), podkreśla, że "każde małe zwycięstwo buduje pewność siebie i motywuje do dalszych zmian."

4. Poszukiwanie wsparcia.

Nie musisz być w tym sam. Rozmawiaj z bliskimi, którzy rozumieją Twoje intencje. Jeśli czujesz, że problem jest głębszy, profesjonalna pomoc terapeutyczna może być nieoceniona. Terapeuta może pomóc Ci zidentyfikować głęboko zakorzenione schematy i nauczyć Cię nowych, zdrowszych sposobów reagowania.

5. Akceptacja niedoskonałości.

Nikt nie jest idealny. Zdarzą Ci się potknięcia. Zamiast się tym załamywać, wyciągnij wnioski i spróbuj ponownie. Miłość i wyrozumiałość dla samego siebie są równie ważne, jak te, których uczysz się okazywać innym.

Podsumowanie: Droga do autentyczności.

Życie jest procesem ciągłej nauki i rozwoju. To, że kiedyś doświadczyliśmy czegoś trudnego, nie musi definiować naszej przyszłości. Nasze najszczersze pragnienia mogą stać się motorem pozytywnych zmian, jeśli tylko podejdziemy do nich z uwagą, świadomością i odwagą. Pamiętajmy, że prawdziwa siła nie tkwi w unikaniu przeszłości, ale w świadomym budowaniu lepszej przyszłości – dla siebie i dla tych, na których nam zależy.

Nie pozwól, aby cień przeszłości zdominował Twoją teraźniejszość. Masz w sobie potencjał, by tworzyć i pielęgnować to, co jest dobre, zdrowe i pełne miłości. To jest właśnie droga do autentycznego życia, do bycia tym, kim naprawdę chcesz być, a nie tym, czego tak bardzo się obawiałeś.