Rodzaje I Gatunki Literackie Sprawdzian Klasa 5
Cześć! Dzisiaj porozmawiamy o czymś bardzo ważnym, co pomaga nam zrozumieć książki i teksty, które czytamy. Nazywa się to rodzaje i gatunki literackie. To taka "mapa" dla literatury.
Najważniejsza rzecz, którą musisz zapamiętać, to: Rodzaje literackie to trzy główne sposoby opowiadania historii. To jakby trzy wielkie "szuflady", do których wrzucamy wszystkie książki. Te trzy rodzaje to: liryczny, epicki i dramatyczny.
Zacznijmy od rodzaju lirycznego. W tym rodzaju najważniejsze jest to, co ktoś czuje lub myśli. Nie ma tu zwykle długiej historii z bohaterami i wydarzeniami. Zamiast tego, ktoś wyraża swoje uczucia, emocje, refleksje. Najczęściej widzimy to w wierszach, czyli w poezji. Pomyśl o wierszach o miłości, smutku, radości, o pięknie przyrody. Na przykład, wiersz o tęsknocie za kimś to dobry przykład rodzaju lirycznego. Wiersz "Deszcz jesienny" Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, gdzie podmiot liryczny opisuje swoje uczucia związane z deszczem, jest świetnym przykładem.
Teraz przejdźmy do rodzaju epickiego. Tutaj opowiadana jest historia. Zawsze jest jakiś narrator, który opowiada, co się wydarzyło, kto brał w tym udział (czyli bohaterowie) i gdzie to się działo. To jest to, co najczęściej czytamy na co dzień. Do tego rodzaju należą między innymi: opowiadania, bajki, powieści, legendy. Kiedy czytasz "Dzieci z Bullerbyn", to jest to gatunek epicki. Jest narrator, są bohaterowie (dzieci), jest historia ich życia. Albo przeczytaj legendę o Warsie i Sawie – to też przykład gatunku epickiego.
Trzeci rodzaj to rodzaj dramatyczny. Ten rodzaj jest trochę inny. Historie w tym rodzaju nie są opowiadane przez narratora, ale są przedstawiane. Zazwyczaj widzimy dialogi (czyli rozmowy postaci) i didaskalia (czyli wskazówki dla aktorów, jak mają się zachować, co powiedzieć, jak się poruszać). Najczęściej spotykamy ten rodzaj w sztukach teatralnych. Kiedy idziesz do teatru na przedstawienie, oglądasz właśnie coś z rodzaju dramatycznego. Przykłady to np. "Zemsta" Aleksandra Fredry.
A co to są te gatunki literackie? Gatunki to są jakby mniejsze "pudełka" w tych dużych "szufladach" (rodzajach). Na przykład, w szufladzie rodzaju epickiego mamy różne gatunki: bajkę (z morałem i zwierzętami), legendę (o historii, która mogła się wydarzyć), opowiadanie (krótsza historia z mniejszą liczbą bohaterów) czy powieść (dłuższa historia z wieloma wątkami).
Po co nam to wszystko? Znając rodzaje i gatunki literackie, łatwiej nam zrozumieć, co chcemy przeczytać i czego się po danej książce spodziewać. Wiemy, czy będziemy czytać o uczuciach (liryczny), czy czeka nas ciekawa historia (epicki), czy może chcemy wyobrazić sobie przedstawienie teatralne (dramatyczny). To tak, jakby mieć klucz do świata literatury!
Kiedy będziesz robić sprawdzian, pamiętaj o tych trzech wielkich rodzajach: liryczny (uczucia, poezja), epicki (historia, narrator) i dramatyczny (dialogi, teatr). A gatunki to konkretne przykłady w tych rodzajach.
