Skala w geografii to nic innego jak stosunek odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie. Mówiąc prościej, pokazuje nam, ile razy odległość na mapie została pomniejszona w stosunku do rzeczywistej odległości.
Zrozumienie skali jest kluczowe do poprawnego odczytywania map i wykonywania obliczeń dotyczących odległości i powierzchni. Na sprawdzianie z geografii w klasie 7, umiejętność pracy ze skalą jest bardzo ważna.
Krok 1: Rodzaje skali. Mamy trzy główne rodzaje skali:
- Skala liczbowa: Wyrażona za pomocą ułamka, np. 1:100 000. Oznacza to, że 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm (czyli 1 km) w terenie.
- Skala mianowana: Wyrażona słownie, np. 1 cm – 1 km. Oznacza dokładnie to samo, co w skali liczbowej.
- Skala liniowa (podziałka liniowa): Graficzne przedstawienie skali, zazwyczaj w postaci odcinka podzielonego na równe części, z których każda odpowiada określonej odległości w terenie.
Krok 2: Przeliczanie skali. Umiejętność przeliczania między różnymi rodzajami skali jest niezbędna. Najczęściej musimy zamieniać skalę liczbową na mianowaną i odwrotnie.
Przykład: Zamień skalę liczbową 1:50 000 na skalę mianowaną.
1. Skala 1:50 000 oznacza, że 1 cm na mapie to 50 000 cm w terenie.
2. Zamieniamy centymetry na kilometry: 50 000 cm = 500 m = 0,5 km.
3. Skala mianowana to: 1 cm – 0,5 km.
Przykład: Zamień skalę mianowaną 1 cm – 2 km na skalę liczbową.
1. Skala 1 cm – 2 km oznacza, że 1 cm na mapie to 2 km w terenie.
2. Zamieniamy kilometry na centymetry: 2 km = 2000 m = 200 000 cm.
3. Skala liczbowa to: 1:200 000.
Krok 3: Obliczanie odległości w terenie. Używamy skali do obliczenia rzeczywistej odległości między dwoma punktami na mapie. Mierzymy odległość na mapie (np. linijką) i mnożymy ją przez odpowiednią wartość wynikającą ze skali.
Przykład: Na mapie w skali 1:25 000 odległość między szkołą a parkiem wynosi 4 cm. Jaka jest rzeczywista odległość między nimi?
1. Skala 1:25 000 oznacza, że 1 cm na mapie to 25 000 cm w terenie.
2. 4 cm na mapie odpowiada 4 * 25 000 cm = 100 000 cm w terenie.
3. Zamieniamy centymetry na kilometry: 100 000 cm = 1000 m = 1 km.
4. Rzeczywista odległość to 1 km.
Krok 4: Praca z podziałką liniową. Używamy podziałki liniowej do szybkiego odczytywania odległości na mapie. Przykładamy podziałkę do mapy i odczytujemy odpowiadającą jej odległość w terenie. Jest to szczególnie przydatne, gdy nie mamy pod ręką kalkulatora.
Praktyczne zastosowania: Zrozumienie skali jest fundamentalne w planowaniu podróży (szacowanie odległości, czasu przejazdu), w budownictwie (planowanie przestrzenne, obliczanie powierzchni działek) i w wojskowości (nawigacja, planowanie operacji).
Opisane tutaj umiejętności są niezwykle przydatne nie tylko na sprawdzianie z geografii, ale również w codziennym życiu. Ćwicz przeliczanie skali i obliczanie odległości, a bez problemu poradzisz sobie z zadaniami na sprawdzianie!
