Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie, pochodzeniu i pełniących określoną funkcję w organizmie. Innymi słowy, to grupa komórek, które "współpracują", aby wykonywać konkretne zadanie. W biologii klasa 7, poznajemy podstawowe rodzaje tkanek występujące u roślin i zwierząt.
Kluczowe aspekty tkanek to: budowa komórek (kształt, obecność specjalnych struktur), ich pochodzenie (z jakich warstw zarodkowych się wywodzą) oraz funkcja, którą pełnią w organizmie. Zrozumienie tych trzech aspektów pozwala na identyfikację i klasyfikację różnych rodzajów tkanek.
Tkanki u roślin dzielimy głównie na: tkankę twórczą (umożliwia wzrost rośliny), okrywającą (chroni przed czynnikami zewnętrznymi), miękiszową (wypełnia przestrzenie między innymi tkankami i magazynuje substancje), przewodzącą (transportuje wodę i substancje odżywcze) i wzmacniającą (nadaje roślinie sztywność i wytrzymałość). Każda z tych tkanek ma specyficzne komórki i budowę, przystosowane do pełnionej funkcji.
Tkanka twórcza, nazywana inaczej merystematyczną, charakteryzuje się intensywnymi podziałami komórkowymi. Komórki są małe, cienkościenne i mają duże jądra. Dzięki tej tkance roślina rośnie na długość (wzrost wierzchołkowy) i na grubość (wzrost boczny).
Z kolei tkanka okrywająca, np. epiderma, tworzy zewnętrzną warstwę liści i łodyg. Jej komórki są ściśle do siebie przylegające i pokryte woskowatą substancją (kutykulą), która zapobiega utracie wody. Tkanka okrywająca chroni roślinę przed uszkodzeniami mechanicznymi i infekcjami.
U zwierząt wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje tkanek: nabłonkową (pokrywa powierzchnie ciała i wyścieła narządy), łączną (wypełnia przestrzenie między narządami i tkankami, tworzy więzadła, ścięgna, kości, krew), mięśniową (umożliwia ruch) i nerwową (przewodzi impulsy nerwowe). Podział ten opiera się na różnicach w budowie komórek i funkcjach, jakie pełnią.
Tkanka nabłonkowa może być jednowarstwowa lub wielowarstwowa, płaska, sześcienna lub walcowata. Jej główną funkcją jest ochrona, wydzielanie i wchłanianie. Przykładem jest nabłonek płuc, który umożliwia wymianę gazową, oraz nabłonek jelita cienkiego, który wchłania składniki odżywcze.
Tkanka łączna obejmuje wiele rodzajów tkanek, takich jak tkanka kostna, chrzęstna, tłuszczowa i krew. Wszystkie te tkanki charakteryzują się obecnością substancji międzykomórkowej, która może być płynna, żelowa lub stała. Tkanka łączna pełni funkcje podporowe, transportowe i odpornościowe.
Prosty przykład: jeśli mówimy o skórze, to jest ona zbudowana z kilku rodzajów tkanek. Naskórek to tkanka nabłonkowa, a skóra właściwa zawiera tkankę łączną, naczynia krwionośne (również tkanka łączna) i zakończenia nerwowe (tkanka nerwowa).
Inny przykład: mięsień, np. mięsień ramienia, zbudowany jest głównie z tkanki mięśniowej, która odpowiada za ruch. Dodatkowo, obecna jest tkanka łączna, która buduje błony otaczające mięśnie i ścięgna, przyczepiające mięśnie do kości.
Zrozumienie budowy i funkcji tkanek jest kluczowe w medycynie i rolnictwie. Pozwala diagnozować choroby, opracowywać nowe metody leczenia oraz optymalizować uprawę roślin. Na przykład, analiza histopatologiczna (badanie mikroskopowe tkanek) pozwala na wykrycie komórek nowotworowych, a znajomość budowy tkanek roślinnych pomaga w opracowywaniu nowych metod nawożenia i ochrony roślin.
